Kunst

Kunst

Omzwervingen in de kunst

Als ik een uitvaart begeleid, speelt mijn achtergrond in de kunsten nog altijd een grote rol. Het programma Kunstenaars over de dood (zie hieronder voor de programmabeschrijvingen) in juli 2017 in het Amsterdamse Bos in het kader van Cure Park is daarvan een concreet voorbeeld.

Verkenning van het Verticale en Benedictijnse Dialoog in Grote of St. Bavokerk, Haarlem (hieronder een korte versie én een langere versie van de evenementen).
Op vrijdag 1 en zaterdag 2 november 2024 (respectievelijk Allerheiligen en Allerzielen) organiseer ik in de Grote of St. Bavokerk te Haarlem de performance Verkenning van het Verticale. Tijdens deze performance krijg je de unieke kans om, liggend op de grafzerken, de ruimte van de kerk op een nieuwe manier te ervaren.
In deze performance worden de fysieke en geestelijke verticale lijnen van de kerk – van grafsteen tot gewelf, van dood tot hemel – op bijzondere wijze verkend. Laat je met stilte, aandacht en schoonheid meenemen in de rijke geschiedenis, architectuur en symboliek van deze laatgotische kerk, terwijl je op de grafstenen in de kerk kunt liggen en de overgang van licht naar donker ervaart.

Eeuwenlang probeerden kathedralenbouwers het geestelijke te materialiseren in steen. De gotische architectuur symboliseert de menselijke behoefte om het aardse en de vergankelijkheid te ontstijgen. De performance creëert een moment waarin de vergankelijkheid van het bestaan even wordt opgeschort, en de eeuwigheid voelbaar wordt in het hier en nu.

Om de ruimtelijke werking van de kerk te versterken worden de twee kleine orgels bespeeld. De muziek en omgeving nodigen jou uit tot een verkenning van vergankelijkheid, een centraal thema in de eeuwenoude architectuur van de kerk.

Datum: vrijdag 1 of zaterdag 2 november

Tijd: 17.30 – 18.30 uur

Locatie: Grote of St. Bavokerk, Grote Markt 22, Haarlem

Toegang: gratis

Aanmelding: verplicht via de agenda van Stadsklooster Haarlem

 Benedictijnse Dialoog over vergankelijkheid

Voorafgaand aan de performances vindt een Benedictijnse Dialoog plaats op woensdag 23 en donderdag 24 oktober van 20.00 tot 21.30 uur in het Stadsklooster Haarlem. Deze dialoog nodigt deelnemers uit om gezamenlijk in stilte en reflectie een tekst over vergankelijkheid te overdenken. Door te luisteren en mediteren verdiept het begrip van de tekst zich, net zoals de ruimte van de kerk de ervaring van de performance verdiept.

Datum: woensdag 23 en donderdag 24 oktober

Tijd: 20.00 – 21.30 uur

Locatie: Stadsklooster Haarlem, Oude Groenmarkt 3-5, Haarlem

Toegang: gratis

Aanmelding: klik hier voor 23 oktober, klik hier voor 24 oktober

Hieronder schrijf ik uitgebreider over de performances en de dialogen.

Kerken en kathedralen hebben mij altijd al gefascineerd. In binnen- en buitenland loop ik graag naar binnen bij kapelletjes, kerken, tempels, moskeeën, kathedralen en kloosters. De architectuur, symboliek, geschiedenis, verhalen, aankleding, de mensen die er binnen lopen en de plek die deze gebouwen innemen in stad of dorp, ik moet er naar binnen, ik slurp het allemaal op.

In Nederland zijn de Oude Kerk in Amsterdam en de Grote of St. Bavokerk in Haarlem mijn favorieten.

Blij werd ik van de uitnodiging van scenisch kunstenaar Matthijs Wils om in het kader van zijn culturele manifestatie Bezielende Ontmoetingen mijn performance Verkenning van het Verticale en de Benedictijnse Dialoog uit te voeren.

Het verticale

In de publieksperformance  Verkenning van het Verticale onderzoek ik de fysieke en geestelijke verticale lijnen van de kerk - van grafsteen tot gewelf, van dood tot hemel - in de context van haar geschiedenis, architectuur en symboliek. De performance biedt de bezoeker de gelegenheid om te liggen op de grafstenen in de viering van de kerk. In de overgang van licht naar donker zullen de twee kleine orgels klinken en kan je het verticale en de ruimtelijke werking van de kerk beleven. De orgels worden bespeeld door Anton Pauw en Rik Mbengue.

De eeuwigheid vangen

De laatgotische Grote of St. Bavokerk is een vermaterialisering in steen van het geestelijke. Eeuwenlang werd er gebouwd om letterlijk en figuurlijk dichter bij God te komen. De kerk symboliseert de (ijdele) poging om de eeuwigheid te vangen in steen. De architectuur verbindt  het wereldlijke en het geestelijke met elkaar.

De stichters van de kerk en hun nazaten hadden de intentie om de eeuwigheid te vangen in steen, kunst, klank, woord en goede werken. Zij verwierven een grafsteen met inscriptie in de kerk in een poging tot blijvende nagedachtenis. Echter, door de tijd slijt de inscriptie en wordt het graf weer anoniem overgedragen aan de vergetelheid.

Ruimtelijke contemplatie

De Verkenning van het Verticale is een uitnodiging om op een onconventionele manier de Grote of St. Bavokerk te ervaren. Het is een contemplatie op vergankelijkheid in de immense ruimte van de kerk.

Benedictijnse Dialoog

De Benedictijnse Dialoog is een contemplatieve dialoog op basis van een vooraf gekozen tekst. Het is een methode om, d.m.v. bespiegeling en luisteren, een dieper collectief begrip te krijgen van de betekenis van de tekst. Stel je geen gewone dialoog voor, geen spontaan heen en weer, geen geanimeerde discussie met prikkelende vragen en antwoorden. Het oogmerk van de dialoog is juist discussie te voorkomen en op een ander dan discursief niveau met elkaar in gesprek te komen.

De Benedictijnse Dialoog bestaat uit drie rondes:

Aan het begin van de eerste ronde leest de gespreksleider een door hem gekozen tekst voor. Na het voorlezen, volgt een pauze, om ruimte te maken voor persoonlijke bezinning. De tekst kan ook een aantal malen achter elkaar worden voorgelezen. Daarna vertellen de deelnemers welk gedeelte hen is opgevallen of heeft geraakt. Het gaat daarbij om een paar woorden, regels of verzen, niet meer. Desgewenst mogen ze daarbij een kleine toelichting geven en uitleggen waarom dat ene stukje tekst er voor hen uitspringt. Maar ook die toelichting moet bondig blijven, om elke deelnemer te laten nadenken over het voor haar of hem meest wezenlijke.

In de tweede ronde vertellen de deelnemers wat hen het meest heeft geraakt of hen het meest is opgevallen in de eerste ronde, dat wil zeggen: bij wat ze andere deelnemers hebben horen zeggen. In deze ronde wordt gewerkt met een vaste formule: ‘Ik heb gehoord dat….’. Het is niet de bedoeling dat er wordt gerefereerd aan wie iets heeft gezegd of wat jouw mening daarover is.

In de derde ronde worden de deelnemers uitgenodigd te vertellen wat ze van de sessie denken mee te nemen. Ook hier wordt gebruik gemaakt van een vaste formule (‘Ik neem mee dat…’, ‘Wat ik meeneem is….’), bedoeld om te voorkomen dat deelnemers op elkaar gaan reageren. De dialoog gaat over het besef dat we meer schakel zijn dan een uniek individu.

In deze ronde mag iedereen spreken wanneer hij wil, in tegenstelling tot ronde één en twee, die zijn met de klok mee.

In ronde één en twee mag iedereen als hij wil een beurt overslaan (met de formule: ‘Ik geef het door’) om later zijn/haar bijdrage te leveren.  In de derde ronde is niemand verplicht te spreken; sowieso is het bij een contemplatieve dialoog belangrijk te snappen dat luisteren even belangrijk is dan spreken. De deelnemers mogen pen en papier gebruiken. Aan het slot van de derde ronde – dus aan het slot van de sessie – geen samenvattingen of conclusies, evenmin een open gesprek of een evaluatie. Het gezegde klinkt na in het hier en nu.

De gespreksleider legt de procedure uit, bepaalt de rustpauzes, nodigt deelnemers uit te spreken en begrenst hen wanneer ze dreigen uit te wijden. Bij het begin geeft hij de deelnemers de tijd om met de tekst te verkeren, per slot is dit een manier van bidden of mediteren, bespiegelen met als leidraad de vraag wat de woorden op dit moment teweeg brengen. Niet wat ze betekenen, maar wat ze doen, nu, hier, in dit lichaam.

Dezelfde motivatie die ik heb om actief te zijn in de kunst (relevantie in het nu, betrokkenheid van bewoners/gebruikers, zorgen voor elkaar) speelt ook een rol bij mijn andere activiteiten: Death Cafe, Socratisch Gesprek en actie voeren voor het verbeteren van het klimaat.

Voordat ik uitvaartbegeleider, heb ik wat omzwervingen door de kunsten gemaakt. Vanuit Nijmegen (Doornroosje en O42) naar Amsterdam (Zomerfestijn en Shaffy Theater) naar Rotterdam (toenmalige Nederlands Foto-instituut en Rotterdamse Kunststichting) naar Rijswijk. Daar was ik bij Kunstgebouw projectleider kunst in de openbare ruimte. In de laatste functie was het de kunst om de beste kunstenaar voor de juiste locatie te vinden. Bij de meeste projecten hadden (buurt)bewoners en gebruikers van de locatie een belangrijke rol.

Death Cafe

Death Cafe is een ongedwongen bijeenkomst met (vaak voor elkaar onbekende) mensen die samen komen om aan tafel thuis, in het café of andere (semi-) openbare ruimte, met elkaar over de dood te praten. Het doel van Death Cafe is om ons meer bewust te maken van het belang om (in het openbaar) over de dood te praten en daardoor elkaar te helpen meer te halen uit ons eigen leven. De bijeenkomsten, met als (simpele) methodes zelfonderzoek en intensief luisteren, hebben geen therapeutische doelstelling en/of de vooropgezette betekenis van rouwverwerking. Op jouw verzoek leid ik graag een Death Cafe bij jou in de buurt.

Socratisch Gesprek

Het Socratisch Gesprek is er op gericht om met elkaar een beter begrip te krijgen over hoe we ergens over denken. De methode hierbij is, in het kort: filosoferen op basis van argumenten, luisteren en herhalen. Het Socratisch Gesprek is meer gereglementeerd dan een Death Cafe. Zo doet de gespreksleider hier niet mee aan de dialoog en ziet er vooral op toe dat ieder in staat is zijn of haar bijdrage te leveren. Ik heb een opleiding tot gespreksleider gevolgd bij Humberto Schwab en leid op verzoek gesprekken.

Benedictijnse Dialoog

De Benedictijnse Dialoog is een contemplatieve dialoog op basis van een vooraf gekozen tekst. Het is een methode om, door middel van bespiegeling en luisteren, een dieper collectief begrip te krijgen van de betekenis van de tekst.  Het oogmerk van de dialoog is om discussie te voorkomen en op een dieper niveau met elkaar in gesprek te komen. Gesprekken op aanvraag.

Hospice het Veerhuis

Van 2014 tot de zomer van 2025 proefde ik het genoegen om één keer per week voor de bewoners van hospice het Veerhuis als kokvrijwilliger te koken. Het Veerhuis is een kleinschalig bijna-thuis-huis in De Pijp in Amsterdam. Het is een inspirerende club met op alle fronten (zorg, koken, tuin, klussen, professionele staf en verpleegkundigen, bestuur) zeer betrokken mensen. De bewoners worden met de grootste zorg gedragen.

Hieronder vindt u een overzicht van mijn recente kunstactiviteiten.