Stiltestrategieën

 

STILTESTRATEGIEËN

Soms zitten we tegenover elkaar  en valt het stil. Dan flitsten gedachten: Oh jee, nu hebben we niets meer tegen elkaar te zeggen; Hoe houd ik het gesprek op gang? Ik stel een vraag over de kinderen. We kijken elkaar aan, ik zie alle details in haar gezicht. Heeft zij nu ook zulke dramatische ideeën? Wat gebeurt er als we niets zeggen? Hebben andere mensen dit ook?

 

Met andere mensen heb ik nooit  echt last van de stilte. Je bent samen aan het werk en hebt iets uit te wisselen. Je bent aan het vergaderen met een agenda (!). Je drinkt koffie en je hebt elkaar al lang niet meer gezien. Samen sporten vind ik een heerlijke combi van actie en kletsen. Je volgt een cursus en doet wat je wordt opgedragen. Makkelijk zat!

 

Maar in sommige gevallen (thuis met elkaar, een toevallige ontmoeting met iemand waar geen click mee is; een gesprek dat net iets te lang doorloopt) kan het stil vallen wel eens een probleem zijn.

 

In sociale context zijn we goed opgevoed, getraind en gedrild om de stilte te ondervangen.

Deze week loop ik tegen twee ‘stiltestrategieën’ op. Eén uit De pianiste van Elfriede Jellinek en de ander in de film Lucky van John Carroll Lynch. Beide van harte aanbevolen.

Erika wil geen stilte laten ontstaan en zegt iets alledaags, citeert Arnon Grunberg in de VPRO Gids uit het boek van Jellinek. En hij voegt daar aan toe: Het meeste wat wij zeggen is bedoeld om geen stiltes te laten ontstaan. Vooral de stilte vrezen wij.

 

Eerder deze week werd ik blij van het weerzien met Lucky (gespeeld door Harry Dean Stanton in zijn laatste glorieuze rol). Lucky zit aan de koffie met zijn woordpuzzel in een Amerikaanse diner ergens in een woestijnstadje en zegt tegen een onhandige gast: Er is maar één ding erger dan pijnlijke stiltes. Prietpraat.

 

Een heel andere benadering is die van Nan Shepherd, mijn literaire heldin van dit moment!

De levende berg schreef zij aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, na een half leven wandelen in de Cairngorm Mountains in Schotland, één van mijn favoriete plekken op aarde. Haar boek van slechts 130 bladzijden is zeer actueel en indrukwekkend door de combinatie van bergen, zintuigen, elementen, geschiedenis en persoonlijke en alledaagse spiritualiteit.

Zij noteert: Ik mag lichaam en geest dan getraind hebben in verstilling, ik moet ze ook trainen om actief te zijn. Zintuigen moet je gebruiken. Voor het oor is het meest essentiële dat hier [in de bergen]  te beluisteren valt de stilte. Je oor lenen aan de stilte doet beseffen hoe zelden die er is.

 

Met alle drie de strategieën kan ik goed uit de voeten. En jij?